Voorbeeld: Twee bomen zijn omgevallen tijdens een winderige nacht. Bedenk deze twee mogelijke verklaringen:
- De wind heeft ze omver geblazen.
- Twee meteorieten hebben elk een boom omver geblazen en, na de bomen geraakt te hebben, elkaar geraakt waardoor elk spoor van zichzelf is verwijderd.
Ook al zijn beide mogelijk, dan nog zouden er verschillende andere onwaarschijnlijke dingen moeten gebeuren opdat de meteorieten de bomen zouden hebben neergehaald, bijvoorbeeld: ze zouden elkaar moeten raken en geen sporen nalaten. Bovendien zijn meteorieten vrij zeldzaam. Omdat deze tweede verklaring verschillende aannames nodig heeft om allemaal waar te zijn, is het waarschijnlijk het verkeerde antwoord. Occam’s scheermes zegt ons dat de wind de bomen omver blies, omdat dit het eenvoudigste antwoord is en daarom waarschijnlijk het juiste.
Voorbeeld: Een persoon staat op de top van een dak en laat een veer vallen. Bij het berekenen van hoe lang het duurt voordat de veer de grond bereikt, kan men, om het rekenen eenvoudiger te maken, een aanname doen: dat het effect van de luchtweerstand kan worden verwaarloosd. Deze aanname maakt het probleem eenvoudiger, maar zal waarschijnlijk niet leiden tot een goede voorspelling van de tijd die nodig is voor de veer om te vallen. De veronderstelling dat de luchtweerstand kan worden verwaarloosd is in dit geval dus niet het “eenvoudigste” in concept, maar het eenvoudigst in andere opzichten (in dit geval de wiskunde). Het niet maken van de aanname is hier het “eenvoudigste” in concept, omdat het minder aannames met zich meebrengt.
Occam’s scheermes komt ook in de geneeskunde naar voren. Als er veel verklaringen voor symptomen zijn, is de eenvoudigste diagnose de diagnose die het eerst moet worden getest. Als een kind een loopneus heeft, heeft het waarschijnlijk eerder een verkoudheid dan een zeldzame aangeboren afwijking. Studenten geneeskunde krijgen vaak te horen: “Als je hoefgetrappel hoort, denk dan aan paarden, niet aan zebra’s”.