Auteur: Ruth Towse
Illustratie: Davide Bonazzi

Wanneer u een werk wilt gebruiken waarop auteursrecht rust (en auteursrecht duurt lang), moet u toestemming krijgen van alle rechthebbenden. Aan sommige werken zijn meerdere rechten verbonden en elk recht kan meer dan één eigenaar hebben, zodat u misschien van allen toestemming moet krijgen. Dat is echter niet zo erg als het klinkt; voor veel van de werken die u waarschijnlijk wilt gebruiken wordt het verlenen van toestemming gemakkelijk gemaakt door organisaties die auteursrechtenmaatschappijen worden genoemd en die u toestemming kunnen geven door u een licentie te verkopen namens de rechthebbenden. Toch is het mogelijk dat u meer dan één licentie nodig hebt wanneer er verschillende rechten in het spel zijn.

Stel dat u het nummer van uw favoriete liedje wilt gebruiken in een clip die u maakt van een speciale gebeurtenis: de rechten op een geluidsopname behoren toe aan verschillende groepen makers en elk van hen moet toestemming geven. De componist van het liedje kan een gespecialiseerde liedjesschrijver zijn die alleen werkt of met partners, zoals iemand die de tekst schrijft, of het kan de band zijn die het liedje opneemt. Hoe dan ook, zij hebben rechten op de compositie en de auteursrechtenorganisatie PRS for Music kan u een licentie verkopen om hun rechten op het lied te gebruiken. De rechten op de geluidsopname van het lied zijn in handen van twee groepen rechthebbenden, de uitvoerende kunstenaars en de maker van de geluidsopname, dat wil zeggen het label. Toestemming hiervoor kan worden verkregen bij de PPL (Phonographic Performance Limited). Je hebt beide nodig voordat het gebruik van de track in een openbare uitvoering legaal is, of dat nu in je buurthuis is of via het internet.

Heden ten dage is het vrij eenvoudig om deze toestemmingen te krijgen. U kunt online een aanvraag indienen bij de maatschappijen voor collectief auteursrechtenbeheer en een licentie kopen. Voor sommige kleine toepassingen, bijvoorbeeld voor het maken van een video van uw bruiloft, kunt u een gecombineerde PRS/PPL-licentie krijgen. Een laatste punt: zelfs als u het nummer zelf opneemt van de radio of het legaal downloadt, hebt u nog steeds toestemming nodig van de liedjesschrijver(s), de uitvoerende kunstenaars en de platenmaatschappij om het in het openbaar af te spelen.

Collecting societies vergemakkelijken ook het hergebruik van andere soorten werken, zoals krantenartikelen. Als u toestemming nodig hebt om een krantenartikel te reproduceren of te delen, kunnen de relevante licenties worden verkregen bij NLA Media access Ltd. Een lijst van licentieverlenende instanties en collectieve beheersorganisaties vindt u hier: https://www.gov.uk/guidance/licensing-bodies-and-collective-management-organisations

Toestemming krijgen voor film is niet zo eenvoudig omdat films complexe werken zijn waarbij auteursrechten van een groot aantal medewerkers betrokken zijn (muziek, script, cinematografie, enz.). Als u fragmenten uit de film van iemand anders wilt gebruiken, moet u alle auteursrechthebbenden identificeren en hun toestemming verkrijgen. In het Verenigd Koninkrijk zijn de eerste auteursrechthebbenden van een film de producent en de hoofdregisseur. Andere partijen, zoals opdrachtgevers en distributeurs, kunnen echter ook betrokken zijn en een deel van de rechten in handen hebben. Het is ook belangrijk te onthouden dat als de film een subsidie heeft ontvangen, de financierende instantie meestal het auteursrecht behoudt, dus dat moet u nagaan.
Het is mogelijk archiefmateriaal te vinden waarvan de rechten zijn ‘gezuiverd’, dat wil zeggen dat alle betrokken toestemmingen zijn verkregen. Een goede plaats om informatie te vinden over de middelen die in het Verenigd Koninkrijk beschikbaar zijn voor filmmakers is:

http://film.britishcouncil.org/resources/archives/

Het verkrijgen van toestemming wanneer u nieuwe audiovisuele producten produceert, kan nog moeilijker zijn, aangezien het gebruik van elk verschillend werk dat in uw film voorkomt moet worden goedgekeurd: er bestaan niet alleen intellectuele-eigendomsrechten voor scripts, afbeeldingen, beeldmateriaal en muziek, maar ook voor merknamen, logo’s, lettertypen, teksten en ontwerpen. Het proces kan zeer lang en duur zijn. U vindt richtsnoeren over het gebruik van andermans intellectuele eigendom op de volgende link:

https://www.gov.uk/using-somebody-elses-intellectual-property