Encyclopædia. Æon. Anæsthesia. Co te słowa mają ze sobą wspólnego? Odnoszą się do litery, której tak naprawdę już nie używamy.
Dzisiaj, w rocznicę pierwszej publikacji Encyklopedii Britannica w 1768 roku, przyjrzymy się, skąd wzięło się to zgniecione „ae” – widoczne w starszych wydaniach tej i wielu innych encyklopedii.
Æ jest technicznie nazywane „ah” i wydaje dźwięk podobny do „a” w „fast”. Jest to coś, co lingwiści nazywają ligaturą, czyli dwiema literami połączonymi razem. Spójrz na popiół w akcji w tym pierwszym fragmencie staroangielskiego eposu Beowulf.
Popiół pierwotnie pojawił się w staroangielskich tekstach napisanych przy użyciu zaadaptowanego alfabetu łacińskiego. Ostatecznie popiół zaczął być kojarzony z samą łaciną, mimo że nigdy nie był używany w oryginalnym alfabecie rzymskim.
Stary angielski (to jest, angielski jak to było mówione między 400 i około 1100 AD) został napisany przy użyciu dostosowanego alfabetu łacińskiego wprowadzonego przez chrześcijańskich misjonarzy, napisz Jonathan Slocum i Winfred P. Lehmann z University of Texas w Austin. Ale ponieważ alfabet nie był standaryzowany do nowego języka, który próbował opisać, słowa były pisane fonetycznie, a pisownia nie była standaryzowana. Skrybowie dodali kilka liter, aby uchwycić dźwięki, w tym æ. Nazwano ją „ash” po anglosaskiej runie, pisze M. Asher Cantrell dla Mental Floss.
Słowa, które używały æ zawierały: æfter (oznacza „po”); ǣfre (kiedykolwiek); i āhwæþer (albo). Nie różnią się one tak bardzo od swoich współczesnych odpowiedników: ponad 80 procent z tysiąca najczęstszych słów w dzisiejszym angielskim pochodzi ze staroangielskiego.
Ale encyklopedia nie jest słowem staroangielskim, jakkolwiek jest pisana. W rzeczywistości, chociaż „encyklopædia” brzmi jak stare słowo, według Oxford English Dictionary, ma ono swoje początki w XVI wieku, a nie w starożytnym Rzymie. Kiedy powstawały pierwsze encyklopedie, Europa na nowo interesowała się światem klasycznym i myśleniem klasycznym, a co za tym idzie, na nowo interesowała się łaciną.
Pisownia „ae” encyklopedii stałaby się przestarzała wcześniej, pisze OED w dłuższym, płatnym wpisie, ale pozostała przy życiu, ponieważ wiele prac, które używały tego słowa (zwłaszcza Encyclopaedia Britannica) chciało tego autorytatywnego, łacińsko-ejskiego wyglądu.
Popiół mniej lub bardziej zniknął z amerykańskich pisowni. W niektórych słowach „æ” zostało odłączone, jak w „archeologii”. W innych, amerykańska pisownia angielska opuszcza e, jak w „encyklopedii”. Ale pisownia „ae”, która paralelizuje średniowieczną literę, jest żywa i ma się dobrze w Anglii. Spójrz na ten artykuł z 2015 roku z The Telegraph o człowieku, który po prostu musi poprawić Wikipedię, „encyklopedię online”
.