07.08.2019
Spór o Kaszmir zatruwa stosunki między Indiami a Pakistanem, odkąd te dwa kraje stały się niepodległymi państwami w 1947 roku. Oto przegląd tego, jak napięcia stawały się coraz bardziej niebezpieczne w ciągu ostatnich siedmiu dekad.
Jak wiele konfliktów na całym świecie, spór o Kaszmir rozpoczął się od uzyskania niepodległości od mocarstwa kolonialnego. W 1947 r. Wielka Brytania poddała się walce o wolność swojej indyjskiej kolonii i przyznała jej niepodległość. Wycofujący się Brytyjczycy pozostawili po sobie dwa państwa: świecką Unię Indyjską i Islamską Republikę Pakistanu.
Czytaj dalej: Opinia: India’s government is playing with fire
Podział Indii w 1947 r. stanowił problem dla ówczesnego księstwa Dżammu i Kaszmiru, położonego tuż przy północnej granicy dwóch nowych państw.
Tradycyjnie stanem rządził hinduski maharadża (lokalny władca), ale większość ludności stanowili muzułmanie. Mając nadzieję, że będzie mógł ogłosić niepodległość swojego terytorium, Maharadża Hari Singh początkowo nie przyłączył się ani do Indii, ani do Pakistanu, z których oba zainteresowały się tą szczególną konstelacją społeczną w Dolinie Kaszmiru.
Do dziś Indie uważają się za naród świecki, w którym współistnieje kilka religii. To sprawia, że Dżammu i Kaszmir, jedyna prowincja z muzułmańską większością, jest ważną częścią religijnego pluralizmu Indii.
W tym czasie, Pakistan widział siebie jako dom wszystkich muzułmanów w Azji Południowej. Jego ojciec założyciel, Muhammad Ali Jinnah, wyobrażał sobie Pakistan i Indie jako oddzielne narody muzułmańskie i hinduistyczne na subkontynencie. Do 1971 r. Bangladesz, położony na wschód od Indii, był częścią Pakistanu.
Wojny kaszmirskie
Podczas gdy maharadża wahał się, czy uczynić Kaszmir częścią któregokolwiek z krajów, w 1947 r. partyzanci pakistańscy próbowali objąć księstwo Kaszmiru swoją kontrolą. Hari Singh zwrócił się o pomoc do New Delhi i nie trzeba było długo czekać, aby wojska Indii i Pakistanu stanęły do walki.
Pierwsza wojna o Kaszmir rozpoczęła się w październiku 1947 r. i zakończyła się w styczniu 1949 r. faktycznym podziałem stanu wzdłuż tak zwanej Linii Kontroli (LoC), nieoficjalnej linii granicznej uznawanej do dziś.
W tamtych czasach ONZ wysłało misję obserwacyjną, która do dziś jest obecna na miejscu. Pakistan kontroluje północną specjalną prowincję Gilgit-Baltistan i podregion Azad Kaszmir w kształcie sierpa od 1949 r.
Część będąca w posiadaniu Indii stała się federalnym stanem Dżammu i Kaszmir w 1957 r., ze specjalnym autonomicznym statusem pozwalającym stanowemu ustawodawcy mieć wpływ na ustawodawstwo obejmujące wszystkie kwestie z wyjątkiem obrony, spraw zagranicznych i komunikacji.
Czytaj dalej: Indie znoszą autonomiczny status Kaszmiru
Następne dekady upłynęły pod znakiem wyścigu zbrojeń po obu stronach. Indie rozpoczęły prace nad bombą atomową, a Pakistan również rozpoczął program nuklearny, aby móc stawić czoła swojemu gigantycznemu sąsiadowi. Dziś szacuje się, że Indie i Pakistan mają odpowiednio 140 i 150 głowic jądrowych. W przeciwieństwie do Pakistanu, Indie jednoznacznie wykluczyły możliwość przeprowadzenia pierwszego uderzenia jądrowego.
Pakistan również wydaje ogromne kwoty na swój program jądrowy, ponieważ kraj ten stara się upewnić, że nie pozostanie w tyle za swoim sąsiadem pod względem militarnym.
Czytaj dalej: Pakistan vows to increase pressure on India over Kashmir
In 1965, Pakistan once again used military force to try to change the borders, but lost to the Indian military. Sąsiedzi starli się po raz trzeci w 1971 roku, ale tym razem Kaszmir nie był w centrum konfrontacji. Zamiast tego wojnę wywołała walka o niepodległość Bangladeszu. Indie, które wspierały walczących o niepodległość Bangladeszu, po raz kolejny pokonały Pakistan.
Rok później Indie i Pakistan podpisały porozumienie z Simla, które podkreśla znaczenie linii kontroli i zobowiązuje do dwustronnych negocjacji w celu wyjaśnienia roszczeń do regionu Kaszmiru raz na zawsze.
W 1984 roku narody starły się ponownie, tym razem o kontrolowany przez Indie lodowiec Siachen. A w 1999 r. obie strony walczyły o kontrolę nad posterunkami wojskowymi po indyjskiej stronie linii kontroli. W 2003 r. Indie i Pakistan podpisały nowe zawieszenie broni – ale od 2016 r. jest ono kruche.
Czytaj dalej: Nuclear fears abound after India-Pakistan military escalation
27 lutego pakistańskie wojsko poinformowało, że zestrzeliło dwa indyjskie myśliwce nad spornym Kaszmirem. Rzecznik pakistańskiego wojska powiedział, że odrzutowce zostały zestrzelone po wkroczeniu w pakistańską przestrzeń powietrzną. Jest to pierwszy przypadek w historii, kiedy dwa mocarstwa posiadające broń jądrową przeprowadziły ataki powietrzne przeciwko sobie.
Pakistańskie wojsko opublikowało ten obraz, aby pokazać, że indyjskie samoloty wojenne uderzyły wewnątrz pakistańskiego terytorium po raz pierwszy od czasu, gdy kraje poszły na wojnę w 1971 roku. Indie powiedziały, że uderzenie lotnicze było odpowiedzią na niedawny atak samobójczy na indyjskich żołnierzy stacjonujących w Dżammu i Kaszmirze. Pakistan powiedział, że nie było ofiar i że jego siły powietrzne odparły indyjski samolot.
Niektórzy członkowie indyjskiego społeczeństwa obywatelskiego uważają, że New Delhi nie może uwolnić się od odpowiedzialności, oskarżając Islamabad o wywołanie niepokojów w dolinie Kaszmiru. Szereg organizacji prawniczych domaga się, aby rząd premiera Narendry Modiego zmniejszył liczbę wojsk w Kaszmirze i pozwolił ludziom decydować o ich losie.
14 lutego co najmniej 41 indyjskich policjantów paramilitarnych zginęło w samobójczym zamachu bombowym w pobliżu stolicy administrowanego przez Indie Kaszmiru. Odpowiedzialność za zamach wzięła na siebie pakistańska grupa dżihadystów Jaish-e-Mohammad. Atak, najgorszy dla indyjskich żołnierzy od czasu powstania w Kaszmirze, które rozpoczęło się w 1989 r., spowodował wzrost napięcia i wywołał obawy przed konfrontacją zbrojną między dwoma potęgami dysponującymi bronią jądrową.
Od 1989 roku muzułmańscy powstańcy walczą z siłami indyjskimi w administrowanej przez Indie części Kaszmiru – regionie zamieszkiwanym przez 12 milionów ludzi, z których około 70 procent to muzułmanie. Indie i Pakistan stoczyły dwie z trzech wojen od czasu uzyskania niepodległości w 1947 roku o Kaszmir, do którego roszczą sobie prawo w całości, ale rządzą nim częściowo.
W październiku 2016 roku indyjskie wojsko rozpoczęło ofensywę przeciwko uzbrojonym rebeliantom w Kaszmirze, otaczając co najmniej 20 wiosek w dystrykcie Shopian. New Delhi oskarżyło Islamabad o wspieranie bojowników, którzy przekraczają pakistańsko-indyjską „Linię kontroli” i przeprowadzają ataki na indyjskie siły paramilitarne.
Sytuacja bezpieczeństwa w indyjskiej części Kaszmiru pogorszyła się po zabiciu Burhana Waniego, młodego przywódcy separatystów, w lipcu 2016 roku. Protesty przeciwko indyjskiej władzy i starcia między separatystami a żołnierzami pochłonęły od tego czasu setki ofiar śmiertelnych.
We wrześniu 2016 roku islamscy bojownicy zabili co najmniej 17 indyjskich żołnierzy i ranili 30 w administrowanym przez Indie Kaszmirze. Indyjska armia powiedziała, że rebelianci przeniknęli do indyjskiej części Kaszmiru z Pakistanu, przy czym wstępne dochodzenia sugerują, że bojownicy należeli do pakistańskiej grupy Jaish-e-Mohammad, która jest aktywna w Kaszmirze od ponad dekady.
Władze indyjskie zakazały wielu stron internetowych mediów społecznościowych w Kaszmirze po tym, jak klipy wideo pokazujące wojska dopuszczające się poważnych naruszeń praw człowieka rozeszły się wirusowo w Internecie. Jedno z takich nagrań, na którym widać kaszmirskiego protestującego przywiązanego do jeepa indyjskiej armii – najwyraźniej jako ludzką tarczę – wywołało oburzenie w mediach społecznościowych.
Zwolennicy niepodległego Kaszmiru chcą, aby Pakistan i Indie ustąpiły i pozwoliły Kaszmirczykom zadecydować o swojej przyszłości. „Nadszedł czas, aby Indie i Pakistan ogłosiły harmonogram wycofania swoich sił z kontrolowanych przez siebie części i przeprowadziły nadzorowane przez społeczność międzynarodową referendum” – powiedział DW Toqeer Gilani, przewodniczący Frontu Wyzwolenia Dżammu i Kaszmiru w pakistańskim Kaszmirze.
Jednak większość obserwatorów Kaszmiru nie widzi jej w najbliższej przyszłości. Twierdzą, że choć indyjska strategia ścisłego rozprawienia się z bojownikami i separatystami w Kaszmirze częściowo się sprawdziła, to prędzej czy później New Delhi będzie musiało znaleźć polityczne rozwiązanie kryzysu. Secesja, ich zdaniem, nie ma szans.
Trzeci sąsiad
Chiny, które mają długą granicę z Dżammu i Kaszmirem, również odgrywają rolę w tym konflikcie. W 1962 r. Chiny zajęły część Indii graniczącą z Kaszmirem – i zawarły sojusz z Pakistanem. Dziś Chiny i Pakistan prowadzą wymianę handlową za pośrednictwem nowo wybudowanej Karakoram Highway, która łączy te kraje poprzez zachodni region Kaszmiru. W ramach wartego wiele miliardów dolarów projektu Chińsko-Pakistańskiego Korytarza Gospodarczego (CPEC) korytarz ten jest rozbudowywany.
Czytaj dalej: Forum Pasa i Drogi: Is the China-Pakistan Economic Corridor failing?
Ta dawna droga szutrowa jest obecnie przekształcana w wielopasmową asfaltową autostradę, z której można korzystać przez cały rok. Chiny inwestują 57 miliardów dolarów (51 miliardów euro) w pakistańskie projekty infrastrukturalne i energetyczne, więcej niż w jakimkolwiek innym kraju Azji Południowej. Sojusz gospodarczy z potężnym sąsiadem pomógł umocnić roszczenia Pakistanu do przedgórza Himalajów.
Buntownicy i ataki
Rządy sąsiednich państw nie są już jednak jedynymi stronami konfliktu w Kaszmirze. Używając przemocy, grupy bojowników próbują zakłócić status quo po obu stronach linii kontroli od co najmniej lat 80. Ich ataki przyczyniły się do pogorszenia sytuacji w zakresie bezpieczeństwa.
Czytaj dalej: Why Kashmir attack could spark a military confrontation in South Asia
W ciągu ostatnich 30 lat w atakach terrorystycznych zginęło co najmniej 45 tys. osób. A całkowita liczba ofiar śmiertelnych tego konfliktu wynosi co najmniej 70 000, według szacunków organizacji praw człowieka.
David Ehl