Pomysł liczenia lat istnieje tak długo, jak długo mamy zapisane rekordy, ale pomysł zsynchronizowania gdzie każdy zaczyna liczyć jest stosunkowo nowy. Dziś międzynarodowym standardem jest oznaczanie lat w oparciu o tradycyjne liczenie roku narodzin Jezusa – system „A.D.” i „B.C.”.
„A.D.” oznacza anno domini, po łacinie „w roku Pańskim” i odnosi się konkretnie do narodzin Jezusa Chrystusa. „B.C.” oznacza „przed Chrystusem”. W języku angielskim „A.D.” często poprzedza rok, więc tłumaczenie „A.D. 2014” brzmiałoby „in the year of our lord 2014”. W ostatnich latach, alternatywna forma B.C./A.D. zyskała na popularności. Wiele publikacji używa „C.E.”, czyli „common era”, oraz „B.C.E.”, czyli „before common era”. Zanim porozmawiamy o tym, jak i dlaczego system został wymyślony, poznajmy trochę kontekstu historycznego.
When is Easter?
We wczesnym średniowieczu najważniejszym obliczeniem, a tym samym jedną z głównych motywacji do europejskich studiów matematycznych, był problem, kiedy obchodzić Wielkanoc. Pierwszy Sobór Nicejski, w 325 r. n.e., zdecydował, że Wielkanoc wypada w niedzielę po pełni księżyca, która następuje po równonocy wiosennej. Computus (łac. obliczenie) było procedurą obliczania tej najważniejszej daty, a obliczenia zostały przedstawione w dokumentach znanych jako tabele wielkanocne. To właśnie na jednej z takich tablic mnich Dionizy Exiguus ze Scytii Mniejszej wprowadził w 525 r. system A.D., liczący lata od narodzin Chrystusa.
Anno Diocletiani do Anno Domini
Dionizy wymyślił swój system, aby zastąpić system Dioklecjana, nazwany tak na cześć 51. cesarza rzymskiego, który panował od 284 do 305 r. A.D.. Pierwszy rok w tabeli wielkanocnej Dionizjusza, „Anno Domini 532”, następował po roku „Anno Diocletiani 247”. Dionizjusz dokonał tej zmiany specjalnie po to, by pozbyć się pamięci o tym cesarzu, który był bezwzględnym prześladowcą chrześcijan.
Dionizy nigdy nie powiedział, w jaki sposób ustalił datę narodzin Jezusa, ale niektórzy autorzy teoretyzują, że do obliczenia tej daty wykorzystał aktualne przekonania na temat kosmologii, koniunkcji planet i precesji równonocy. Dionizjusz próbował ustalić rok A.D. 1 jako rok narodzin Jezusa Chrystusa, ale pomylił się w swoich szacunkach o kilka lat, dlatego najlepsze współczesne szacunki umieszczają narodziny Chrystusa w 4 r. p.n.e.
Dodanie lat przed Chrystusem
Dodanie składnika B.C. nastąpiło dwa wieki po Dionizjuszu, kiedy Czcigodny Beda z Northumbrii opublikował swoją „Historię kościelną ludu angielskiego” w 731 roku. Do tego momentu system Dionizego był powszechnie stosowany. Dzieło Bedy nie tylko zwróciło uwagę innych uczonych na system A.D., ale także rozszerzyło go na lata przed 1 A.D.. Wcześniejsze lata zostały ponumerowane, aby liczyć wstecz, aby wskazać liczbę lat, w których wydarzenie miało miejsce „przed Chrystusem” lub „B.C.”
No Year Zero?
According to Charles Seife in his book „Zero: The Biography of a Dangerous Idea”: „Dla Bedy, również nie znającego liczby zero, rok, który nadszedł przed 1 A.D. był 1 B.C. Nie było roku zero. W końcu, dla Bedy, zero nie istniało.”
Jednakże, zero istniało; nasza nowoczesna koncepcja zera została po raz pierwszy opublikowana w A.D. 628 przez indyjskiego uczonego Brahmaguptę. Idea ta nie rozprzestrzeniła się jednak w średniowiecznej chrześcijańskiej Europie aż do XI-XIII wieku.
Rozprzestrzenianie się systemu
System B.C./A.D. zyskał na popularności w IX wieku po tym, jak Święty Cesarz Rzymski Karol Wielki przyjął ten system do datowania aktów rządowych w całej Europie.
Do XV wieku cała Europa Zachodnia przyjęła system B.C./A.D.. Włączenie systemu było implicite w 16-wiecznym wprowadzeniu kalendarza gregoriańskiego, a później stał się międzynarodowym standardem w 1988 roku, kiedy Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna wydała ISO 8601, który opisuje międzynarodowo akceptowany sposób reprezentowania dat i czasów.
Ery powszechne i wulgarne
Alternatywna forma „Przed erą powszechną” i „Era powszechna” pochodzi z 1715 roku, gdzie jest używana w książce astronomicznej zamiennie z „Erą wulgarną”. W tym czasie wulgarny oznaczał „zwyczajny”, a nie „surowy”. Termin „Vulgar Era” jest jeszcze starszy, po raz pierwszy pojawiając się w książce Johannesa Keplera z 1615 r.
Racje dla przejścia od A.D. do C.E. obejmują (1) wykazanie wrażliwości na tych, którzy używają tego samego numeru roku, który pochodzi od chrześcijan, ale którzy sami nie są chrześcijanami, oraz (2) etykieta „Anno Domini” jest prawdopodobnie niedokładna, ponieważ uczeni ogólnie wierzą, że Chrystus urodził się kilka lat przed 1 A.D. i że dowody historyczne są zbyt pobieżne, aby umożliwić ostateczne datowanie.
Czas sprawdzić, czy zwracałeś uwagę! Udowodnij to, rozwiązując ten quiz:
Keeping Time: Keeping Time: The Origin of B.C. & A.D.
.