Jako że Maria Curie zajmuje pierwsze miejsce w naszym plebiscycie 100 Kobiet, które zmieniły świat, mówimy wam wszystko, co powinniście wiedzieć o naukowcu, który zapłacił ostateczną cenę za swoje odkrycie…

Urodzona: 7 listopada 1867, Warszawa, Polska

Zmarła: 4 lipca 1934, Passy, Haute-Savoie, Francja

Pamiętana za: Jako pierwsza kobieta otrzymała Nagrodę Nobla w 1903 r. za badania nad radioaktywnością. Curie zdobyła później drugą Nagrodę Nobla, w dziedzinie chemii, w 1911 roku. Nadal jest jedyną osobą, która zdobyła dwa Noble w dwóch różnych dziedzinach nauki.

Rodzina: Maria była najmłodszą z pięciorga dzieci. Oboje jej rodzice, Władysław i Bronisława (z domu Boguska) Skłodowscy, byli wybitnymi nauczycielami w swojej okolicy. Jej ojciec uczył fizyki i matematyki – przedmiotów, którymi Marie miała się później zajmować.

Rodzina Marie została ciężko doświadczona przez polskie powstania narodowe, które wybuchły w XIX wieku i miały na celu przywrócenie niepodległości Polski. Jej ojciec został zwolniony przez swoich rosyjskich przełożonych za swoje propolskie przekonania, a rodzina została zmuszona do przyjęcia lokatorów, aby przetrwać finansowo.

Marie poślubiła Pierre’a Curie w 1895 roku i razem mieli dwie córki – Irenę, urodzoną w 1897 roku, i Ewę, urodzoną w 1904 roku.

Jej życie:

Dorastając w Warszawie w XIX wieku, Maria od najmłodszych lat przejawiała zainteresowanie naukami ścisłymi. Doskonale radziła sobie w szkole z internatem, a w 1883 r. ukończyła ze złotym medalem gimnazjum – europejską formę szkoły średniej – dla dziewcząt. Mimo że ze względu na płeć nie mogła uczęszczać na Uniwersytet Warszawski, kontynuowała naukę na „latającym uniwersytecie” – konspiracyjnym ruchu edukacyjnym w Warszawie.

Marie była zdeterminowana, aby dalej się kształcić i pracowała jako guwernantka i korepetytorka, aby zaoszczędzić na czesne. W 1891 roku Maria przeniosła się do Paryża, gdzie studiowała matematykę i fizykę na Sorbonie. Mimo że miała bardzo mało pieniędzy i żyła na ubogiej diecie, w 1893 r. ukończyła fizykę. Zaledwie rok później otrzymała dyplom z matematyki.

Podejmując studia w 1894 r., Marie poznała Pierre’a Curie, profesora w Szkole Fizyki i Chemii. Rok później para wzięła ślub.

Zainspirowana odkryciem przez niemieckiego fizyka Wilhelma Roentgena promieniowania rentgenowskiego w 1895 r. oraz badaniami Henri Becquerela nad promieniami wytwarzanymi przez sole uranu w 1896 r., Maria Curie rozpoczęła badania nad właściwościami uranu. Badała, czy te właściwości występują w innych formach materii.

Podzielnie interesując się chemią i fizyką, Marie i Pierre współpracowali przy badaniu radioaktywności, a w 1898 r. ogłosili, że odkryli dwa nowe pierwiastki chemiczne: polon i rad. W 1903 r., dzięki pracy pary nad promieniotwórczością z fizykiem Henrim Becquerelem, cała trójka otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki.

Marie była załamana, gdy w 1906 r. Pierre zginął po potrąceniu przez konia i wóz. Marie przejęła stanowisko wykładowcy Pierre’a na Sorbonie, stając się pierwszą kobietą wykładającą na tej uczelni. Dotknięta śmiercią męża Marie poświęciła się kontynuacji badań, nad którymi pracowała razem z Pierre’em.

W 1911 r. Maria otrzymała swoją drugą Nagrodę Nobla, tym razem w dziedzinie chemii za pracę nad wyizolowaniem radu. Do dziś Marie jest jedyną osobą, która otrzymała dwie Nagrody Nobla w różnych dziedzinach nauki.

Wkrótce po otrzymaniu przez Marie drugiej Nagrody Nobla na Sorbonie zbudowano dwa laboratoria. W jednym z nich Marie kierowała zespołem naukowców analizujących radioaktywność, podczas gdy drugie laboratorium służyło do badania możliwości leczenia raka.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej w 1914 r. Marie opracowała przenośny aparat rentgenowski, który można było przetransportować w pobliże linii frontu i dzięki któremu można było analizować obrażenia żołnierzy. Wraz ze swoją 17-letnią córką Irene pracowała w jednej ze stacji usuwania ofiar, gdzie prześwietlała mężczyzn, aby wykryć kule i odłamki w ich ranach oraz monitorować złamania. W 1914 roku Międzynarodowy Czerwony Krzyż uczynił Marie szefową służby radiologicznej, gdzie pomagała szkolić lekarzy i asystentów medycznych w zakresie najnowszych technik.

Po zakończeniu wojny w 1918 roku Marie wróciła do pracy jako szefowa laboratorium, a w 1919 roku opublikowała swoją osobistą relację z wojny w książce Radiology in War.

W latach dwudziestych XX wieku stan zdrowia Marie zaczął się pogarszać. Po latach kontaktu z materiałami radioaktywnymi i noszenia w kieszeniach probówek z radem Maria zmarła na anemię aplastyczną – poważną chorobę krwi, w której szpik kostny nie wytwarza wystarczającej ilości komórek krwi – 4 lipca 1934 r. w wieku 66 lat.

Najstarsza córka Marii, Irene, została naukowcem i podobnie jak jej matka otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Nagroda została przyznana w 1935 r. w wyniku jej pracy nad sztuczną radioaktywnością.

Spuścizna Marii Curie trwa do dziś. Liczne instytucje badawcze zostały nazwane jej imieniem, w tym Uniwersytet Pierre’a i Marii Curie w Paryżu. Organizacja charytatywna Marie Curie została założona w 1948 roku i nadal zapewnia opiekę osobom cierpiącym na nieuleczalne choroby.

Na prośbę ówczesnego prezydenta Francji Francois Mitterranda Maria i jej mąż zostali w 1995 roku ponownie pochowani w Panteonie – paryskim mauzoleum dla najbardziej uhonorowanych zmarłych we Francji.

Ten artykuł został po raz pierwszy opublikowany w listopadowym wydaniu BBC History Magazine z 2005 roku

.