Papillomawirusy są powszechne w królestwie zwierząt, ale każdy wirus może zainfekować tylko jeden gatunek. Wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV) mogą powodować różne stany chorobowe. Wiele wirusów HPV jest przenoszonych drogą płciową, a w tym artykule zostaną omówione tylko wirusy HPV przenoszone drogą płciową.
Objawy i czynnik wywołujący
Wirusy HPV są nierozwiniętymi wirusami DNA, które zakażają komórki skóry i błon śluzowych.
Większość osób zakażonych wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) nie ma żadnych objawów i szybko usuwa wirusa ze swojego organizmu. Jednak u innych osób pewne typy wirusa HPV niskiego ryzyka powodują brodawki narządów płciowych. Inne typy HPV są główną przyczyną raka szyjki macicy, a także są związane z rakiem odbytu, prącia, jamy ustnej i gardła. Są one określane jako HPV wysokiego ryzyka.
HPV jest znany przede wszystkim ze swojej roli w wywoływaniu raka szyjki macicy. Szacuje się, że dwa szczepy wirusa – szczepy 16 i 18 – są odpowiedzialne za 70% przypadków raka szyjki macicy, co prowadzi do około 500 000 nowych zachorowań i 270 000 zgonów rocznie na całym świecie. Istnieje około tuzina innych szczepów HPV wysokiego ryzyka, które łącznie odpowiadają za pozostałe 30% przypadków raka szyjki macicy.
HPV jest bardzo powszechny: jedno z badań wykazało, że prawie 27% kobiet w wieku 14-59 lat uzyskało wynik pozytywny na obecność jednego lub więcej szczepów HPV. W przypadku mężczyzn odsetek ten będzie prawdopodobnie podobny. Ponad 80% kobiet zostanie zakażonych wirusem HPV narządów płciowych do czasu osiągnięcia wieku 50 lat.
Przekazywanie
HPV jest przenoszony drogą płciową poprzez kontakt skóra do skóry. Seks analny, oralny i waginalny, jak również kontakt genitalny, służą jako środki, którymi ludzie mogą przenosić wirusa. Prezerwatywy, ponieważ nie zakrywają wszystkich potencjalnie zakażonych lub podatnych na zakażenie miejsc, nie blokują w sposób pewny rozprzestrzeniania się wirusa HPV, ale niewątpliwie zapewniają pewien poziom ochrony przed HPV, jak również przed większością innych STI. Osoba zakażona HPV może przekazać wirusa nawet jeśli nie ma widocznych objawów zakażenia.
Leczenie i opieka
Większość zakażeń HPV ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia. W przypadku rozwoju brodawek, lekarze zazwyczaj mogą je usunąć za pomocą zabiegów medycznych lub technik chirurgicznych. Czasami brodawki nawracają i mogą stać się trwałe.
Powikłania związane z rakiem wywołane przez HPV i leczenie powikłań omówiono w następnym rozdziale. Jednak regularne badania przesiewowe kobiet w kierunku raka szyjki macicy są skutecznym narzędziem w przerywaniu zmian w szyjce macicy, które mogą prowadzić do rozwoju raka. Według U.S. Preventive Services Task Force:
„USPSTF zaleca badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy u kobiet w wieku od 21 do 65 lat z cytologią (rozmaz Pap) co 3 lata lub, w przypadku kobiet w wieku od 30 do 65 lat, które chcą wydłużyć odstęp między badaniami przesiewowymi, badania przesiewowe z połączeniem cytologii i badania na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) co 5 lat.”
Powikłania
Zakażenia HPV wysokiego ryzyka mogą powodować zmiany w komórkach szyjki macicy i innych obszarów, które mogą prowadzić do powstania nowotworów. Wcześnie wykryte, zmienione tkanki mogą być usunięte za pomocą kriochirurgii (zamrażanie zmian) lub innych technik chirurgicznych. Jeśli nie zostaną one wykryte i usunięte, może dojść do rozwoju raka. Powszechne metody leczenia raka szyjki macicy obejmują usunięcie części lub całości szyjki macicy, usunięcie wszelkich innych dotkniętych chorobą obszarów, takich jak macica i okoliczne węzły chłonne, oraz chemioterapię i/lub radioterapię. Interwencja chirurgiczna na każdym etapie leczenia może prowadzić do komplikacji z ciążą i porodem.
Raki sromu, odbytu i gardła mogą być leczone chirurgicznie i/lub za pomocą chemioterapii i promieniowania.
Rocznie (najnowsze dane z 2012 roku) u kobiet w USA występuje około 12 000 nowych przypadków raka szyjki macicy. Liczba ta nie obejmuje przypadków kobiet, u których zdiagnozowano i leczono stany przedrakowe związane z HPV. Co roku w Stanach Zjednoczonych z powodu raka szyjki macicy umiera około 4000 osób. Rocznie odnotowuje się około 9000 przypadków raka odbytu i gardła związanego z HPV u kobiet. U mężczyzn występuje rocznie około 12 000 przypadków nowotworów związanych z HPV.
Rzadkie powikłanie HPV wiąże się z przeniesieniem wirusa z matki na dziecko: podczas porodu niemowlę może być narażone na działanie wirusa i rozwinąć się u niego stan zwany nawracającą brodawczakowatością układu oddechowego. Brodawki mogą rozwinąć się w gardle i drogach oddechowych dziecka, powodując trudności w oddychaniu, chrypkę głosową i problemy z połykaniem.
Dostępne szczepionki i kampanie szczepień
Umerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zatwierdziła w 2006 roku szczepionkę Gardasil (HPV4) firmy Merck przeciwko czterem typom wirusa HPV. FDA zatwierdziła inną szczepionkę, Cervarix (HPV2) firmy GlaxoSmithKline, która chroni przed dwoma typami wirusa HPV wysokiego ryzyka, w 2009 roku. Dziewięciowalentna szczepionka (HPV9, Gardasil 9) została zatwierdzona w 2014 roku. Wszystkie szczepionki przeciwko HPV wykorzystują jedynie białko pochodzące z otoczki niektórych typów HPV: nie zawierają one wirusowego RNA ani DNA, a więc nie mogą wywoływać choroby. Wykazano, że szczepionki HPV są skuteczne w zapobieganiu przedrakowym zmianom szyjki macicy i przedrakowym zmianom odbytu u kobiet i mężczyzn wywołanym przez szczepy HPV wysokiego ryzyka wywołujące raka. HPV4 i HPV9 dodatkowo zapewniają ochronę przed kilkoma typami HPV niskiego ryzyka, wywołującymi brodawki.
Obecne amerykańskie zalecenia i wytyczne Advisory Committee on Immunization Practices dotyczące szczepień przeciwko HPV u kobiet i mężczyzn są następujące:
Zalecany wiek do szczepienia przeciwko HPV u kobiet to 11-12 lat. Seria szczepionek może być podana już w wieku 9 lat. Szczepienie uzupełniające jest zalecane u kobiet w wieku 13-26 lat, które nie były wcześniej szczepione.
ACIP zaleca rutynowe szczepienie mężczyzn w wieku 11 lub 12 lat HPV4 lub HPV9. Serię szczepień można rozpocząć w wieku 9 lat. Szczepienie HPV4 lub HPV9 jest zalecane u mężczyzn w wieku 13-21 lat, którzy nie byli wcześniej szczepieni lub nie ukończyli serii. Mężczyźni w wieku 22-26 lat mogą być szczepieni.
U wszystkich nastolatków szczepionkę podaje się w serii 2-dawkowej, jeżeli serię rozpoczyna się przed ukończeniem 15 roku życia. Jeśli seria jest rozpoczynana w wieku 15 lat, podaje się 3 dawki szczepionki.
Źródła i dalsza lektura
Center for Disease Control and Prevention. Statystyki dotyczące raka szyjki macicy. Zaktualizowano 06/07/2017. Dostęp 01/25/2018.
CDC. HPV i mężczyźni – arkusz informacyjny. Zaktualizowano 07/14/2017. Dostęp 01/25/2018.
CDC. How Many Cancers Are Linked with HPV Each Year? Updated 03/03/2017. Dostęp 01/25/2018.
CDC. Recommendations on the use of quadrivalent human papillomavirus vaccine in males – Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2011. MMWR. 60(50);1705-1708. Dostęp 01/25/2018.
CDC. Stosowanie 9-walentnej szczepionki przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego – uaktualnione zalecenia dotyczące szczepień przeciwko HPV Komitetu Doradczego ds. Praktyk Immunizacyjnych (Advisory Committee on Immunization Practices, ACIP). MMWR. March 27, 2015. 64(11);300-304. Dostęp 01/25/2018.
GAVI Alliance. Human Papillomavirus vaccine support. Dostęp 01/25/2018.
Kreimer, A.R., et al. Efficacy of a bivalent HPV 16/18 vaccine against anal HPV 16/18 infection among young women: A nested analysis within the Costa Rica Vaccine Trial. Lancet Oncol. 2011; 12: 862-70
Meites, E., Kempe, A., Markowitz, L.E. Use of a 2-Dose Schedule for Human Papillomavirus Vaccination – Updated Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2016;65:1405-1408. Dostęp 01/25/2018.
RP Foundation. Co to jest nawracająca brodawczakowatość układu oddechowego? Dostęp 01/25/2018.
U.S. Preventive Service Task Force. Rak szyjki macicy: Badania przesiewowe. Dostęp 01/25/2018.
Villa, L.L. Szczepienia profilaktyczne przeciwko HPV: Pierwsze lata i czego można się spodziewać od teraz. Cancer Letters. 2011; 305:106-112.
Aby odczytać pliki PDF, pobierz i zainstaluj program Adobe Reader.
Ostatnia aktualizacja 25 stycznia 2018
.