Trudno jest robić dobre zdjęcia bez solidnego zrozumienia ISO, Szybkości Migawki i Przysłony – Trzech Króli Fotografii, znanych również jako „Trójkąt Ekspozycji”. Podczas gdy większość nowych lustrzanek cyfrowych posiada tryby „Auto”, które automatycznie dobierają odpowiedni czas otwarcia migawki, przysłonę, a nawet ISO dla danej ekspozycji, korzystanie z trybu Auto ogranicza możliwości aparatu. W wielu przypadkach aparat musi zgadywać, jaka powinna być właściwa ekspozycja, oceniając ilość światła, które przechodzi przez obiektyw. Dokładne zrozumienie, jak ISO, czas otwarcia migawki i przysłona współpracują ze sobą, pozwala fotografom w pełni przejąć kontrolę nad sytuacją poprzez ręczne sterowanie aparatem. Wiedząc, jak dostosować ustawienia aparatu w razie potrzeby, pomaga wydobyć to, co najlepsze z aparatu i popchnąć go do granic możliwości, aby robić wspaniałe zdjęcia.

Szybko przejrzyjmy podsumowanie trójkąta ekspozycji jako odświeżenie:

1. Czas otwarcia migawki – długość czasu, w którym migawka aparatu jest otwarta, aby naświetlić światło do czujnika aparatu. Szybkość migawki jest zwykle mierzona w ułamkach sekundy, gdy jest poniżej sekundy. Wolne prędkości migawki pozwalają na dostarczenie większej ilości światła do czujnika aparatu i są wykorzystywane do fotografowania przy słabym oświetleniu i w nocy, natomiast szybkie prędkości migawki pomagają zamrozić ruch. Przykłady czasów otwarcia migawki: 1/15 (1/15 sekundy), 1/30, 1/60, 1/125.
2. Apertura – otwór w obiektywie, przez który światło wędruje do korpusu aparatu. Im większy otwór, tym więcej światła przechodzi do czujnika aparatu. Przysłona kontroluje również głębię ostrości, czyli część sceny, która wydaje się być ostra. Jeśli przysłona jest bardzo mała, głębia ostrości jest duża, natomiast jeśli przysłona jest duża, głębia ostrości jest mała. W fotografii apertura jest zwykle wyrażana za pomocą liczb „f” (znanych również jako „współczynnik ogniskowej”, ponieważ liczba f jest stosunkiem średnicy otworu przysłony obiektywu do długości obiektywu). Przykłady liczb f to: f/1,4, f/2,0, f/2,8, f/4,0, f/5,6, f/8,0.
3. ISO – sposób na rozjaśnienie zdjęć, jeśli nie można użyć dłuższego czasu otwarcia migawki lub szerszego otworu przysłony. Zazwyczaj mierzona jest w liczbach, przy czym niższa liczba oznacza ciemniejszy obraz, natomiast wyższa liczba oznacza jaśniejszy obraz. Podwyższenie ISO wiąże się jednak z kosztami. Wraz ze wzrostem ISO zwiększa się widoczność ziarnistości/szumów na zdjęciach. Przykłady ISO: 100, 200, 400, 800, 1600.

Przyjrzyj się również temu artykułowi, jeśli chcesz zrozumieć, co tak naprawdę oznacza ekspozycja.

A jeśli jesteś bardziej wzrokowcem, niedawno opublikowaliśmy obszerny, przyjazny dla początkujących film na ten sam temat:

1) Jak czas otwarcia migawki, przysłona i ISO współpracują w celu utworzenia ekspozycji?

Aby mieć dobre zrozumienie na temat ekspozycji i tego, jak czas otwarcia migawki, przysłona i ISO wpływają na nią, musimy zrozumieć, co dzieje się w aparacie, gdy zdjęcie jest robione.

Jak kierujesz aparat na obiekt i naciskasz spust migawki, obiekt dostaje się do obiektywu aparatu w postaci światła. Jeśli obiekt jest dobrze oświetlony, do obiektywu wpada dużo światła, natomiast jeśli robisz zdjęcie w słabym otoczeniu, do obiektywu wpada niewiele światła. Kiedy światło wpada do obiektywu, przechodzi przez różne elementy optyczne wykonane ze szkła, a następnie przez „przysłonę” obiektywu (otwór wewnątrz obiektywu, który można zmieniać w zakresie od małego do dużego). Po przejściu przez przysłonę obiektywu, światło trafia na kurtynę migawki, która jest jak okno, które jest zamknięte przez cały czas, ale otwiera się w razie potrzeby. Migawka otwiera się w ciągu kilku milisekund, pozwalając światłu trafiać w czujnik aparatu przez określony czas. Ten określony czas nazywany jest „czasem otwarcia migawki” i może być bardzo krótki (do 1/8000 sekundy) lub długi (do 30 sekund). Następnie sensor gromadzi światło, a ISO rozjaśnia obraz, jeśli jest to konieczne (ponownie, sprawiając, że ziarno i problemy z jakością obrazu stają się bardziej widoczne). Następnie migawka zamyka się i światło jest całkowicie zablokowane przed dotarciem do czujnika aparatu.

Aby uzyskać prawidłowo naświetlony obraz, tak aby nie był on zbyt jasny lub zbyt ciemny, szybkość migawki, przysłona i ISO muszą grać razem. Kiedy do obiektywu wpada dużo światła (powiedzmy, że jest to szerokie światło dzienne z dużą ilością światła słonecznego), co się dzieje, gdy przysłona/otwór obiektywu jest bardzo mały? Dużo światła zostaje zablokowane. Oznacza to, że sensor aparatu będzie potrzebował więcej czasu, aby zebrać światło. Co musi się stać, aby czujnik zebrał odpowiednią ilość światła? Tak jest, migawka musi pozostać dłużej otwarta. Tak więc, przy bardzo małej aperturze obiektywu, potrzebowalibyśmy więcej czasu, tj. dłuższego czasu otwarcia migawki, aby czujnik zebrał wystarczającą ilość światła do wytworzenia prawidłowo naświetlonego obrazu.

A teraz co by się stało, gdyby apertura/otwór obiektywu był bardzo duży? Oczywiście, dużo więcej światła uderzyłoby w czujnik, więc potrzebowalibyśmy znacznie krótszego czasu otwarcia migawki, aby obraz był prawidłowo naświetlony. Jeśli czas otwarcia migawki byłby zbyt krótki, sensor otrzymałby dużo więcej światła niż potrzebuje i światło zaczęłoby „przepalać” lub „prześwietlać” obraz, tak jak szkło powiększające zaczyna przepalać papier w słoneczny dzień. Prześwietlony obszar zdjęcia będzie wyglądał na bardzo jasny lub czysto biały. W przeciwieństwie do tego, jeśli prędkość migawki jest zbyt wysoka, wtedy sensor nie jest w stanie zebrać wystarczającej ilości światła i obraz będzie wyglądał na „niedoświetlony” lub zbyt ciemny.

Zróbmy przykład z życia. Weź swój aparat i ustaw tryb aparatu na „Priorytet przysłony”. Ustaw przysłonę obiektywu w aparacie na najniższą możliwą wartość, na jaką pozwala obiektyw, np. f/1,4, jeśli masz szybki obiektyw, lub f/3,5 w przypadku wolniejszych obiektywów. Ustaw ISO na 200 i upewnij się, że funkcja „Auto ISO” jest wyłączona. Teraz skieruj aparat na obiekt, który NIE jest źródłem światła (na przykład zdjęcie na ścianie), a następnie naciśnij do połowy spust migawki, aby uzyskać prawidłową ostrość i pozwolić aparatowi określić optymalne ustawienia ekspozycji. Nie należy przesuwać aparatu i ciągle kierować go na ten sam obiekt! Jeśli spojrzysz teraz w wizjer aparatu lub na tylny ekran LCD, powinieneś zobaczyć kilka liczb. Jeden z numerów pokaże twoją przysłonę, która powinna być taką samą liczbą jak ta, na którą ustawiłeś przysłonę, następnie powinien pokazać twój czas otwarcia migawki, który powinien być liczbą taką jak „125” (oznacza 1/125 sekundy) i „200”, który jest twoim ISO czujnika.

Zapisz te numery na kartce papieru, a następnie zrób zdjęcie. Kiedy zdjęcie pojawi się na tylnym wyświetlaczu LCD aparatu, powinno być prawidłowo naświetlone. Może być bardzo niewyraźne, ale powinno być właściwie naświetlone, czyli nie za jasne ani za ciemne. Załóżmy, że ustawienia, które zapisałeś to 3,5 (przysłona), 125 (czas otwarcia migawki) i 200 (ISO). Teraz zmień tryb pracy aparatu na „Tryb manualny”. Ręcznie ustaw przysłonę na taką samą liczbę, jaką zapisałeś, czyli najniższą, na jaką pozwala obiektyw aparatu (w naszym przykładzie jest to 3,5). Następnie ustaw czas otwarcia migawki na liczbę, którą zapisałeś (w naszym przykładzie jest to 125) i utrzymaj ISO na tym samym poziomie – 200. Upewnij się, że warunki oświetleniowe w pomieszczeniu pozostają bez zmian. Wyceluj w ten sam obiekt i zrób kolejne zdjęcie. Twoje wyniki powinny wyglądać bardzo podobnie do zdjęcia, które zrobiłeś wcześniej, z tą różnicą, że tym razem ręcznie ustawiasz czas otwarcia migawki, zamiast pozwolić aparatowi na zgadywanie. Teraz zablokujmy ilość światła przechodzącego przez obiektyw poprzez zwiększenie otworu przysłony i zobaczmy, co się stanie. Zwiększ przysłonę do większej liczby, takiej jak „8.0” i zachowaj pozostałe ustawienia bez zmian. Wyceluj w ten sam obiekt i zrób kolejne zdjęcie. Co się stało? Twoje zdjęcie jest teraz zbyt ciemne lub niedoświetlone! Dlaczego tak się stało? Ponieważ zablokowałeś część światła, które dociera do sensora i nie zmieniłeś czasu otwarcia migawki. Z tego powodu sensor aparatu nie miał wystarczająco dużo czasu, aby zebrać światło i dlatego zdjęcie jest niedoświetlone. Gdybyś skrócił czas otwarcia migawki do mniejszej liczby, nie doszłoby do takiej sytuacji. Zrozumieć związek?

Teraz zmień przysłonę z powrotem na to, co było wcześniej (najmniejsza liczba), ale tym razem, zmniejsz prędkość migawki do znacznie mniejszej liczby. W moim przykładzie, ustawię czas otwarcia migawki na 4 (ćwierć sekundy) z wartości 125. Zrób kolejne zdjęcie. Teraz Twoje zdjęcie powinno być prześwietlone, a niektóre jego części powinny wydawać się zbyt jasne. Co się stało tym razem? Pozwoliłeś obiektywowi przepuścić całe światło, które może zebrać bez blokowania go, a następnie pozwoliłeś matrycy zebrać więcej światła, niż potrzebuje, zmniejszając czas otwarcia migawki. To jest bardzo podstawowe wyjaśnienie, jak przysłona i czas otwarcia migawki grają razem.

Więc, kiedy ISO wchodzi do gry i co robi? Do tej pory utrzymywaliśmy ISO na tym samym poziomie (200) i nie zmienialiśmy go. Pamiętaj, że ISO oznacza jasność sensora. Niższe liczby oznaczają niższą jasność, a wyższe – wyższą. Gdybyś zmienił ISO z 200 na 400, to zdjęcie stałoby się dwa razy jaśniejsze. W powyższym przykładzie, przy przysłonie f/3,5, czasie otwarcia migawki 1/125 sekundy i czułości ISO 200, gdybyś zwiększył czułość ISO do 400, potrzebowałbyś dwa razy mniej czasu na prawidłowe naświetlenie obrazu. Oznacza to, że mógłbyś ustawić czas otwarcia migawki na 1/250 sekundy, a Twoje zdjęcie nadal byłoby prawidłowo naświetlone. Spróbuj tego – ustaw przysłonę na tę samą liczbę, którą zapisałeś wcześniej, pomnóż czas otwarcia migawki przez dwa i ustaw go na tę liczbę, a następnie zmień ISO na 400. Powinno to wyglądać tak samo jak pierwsze zdjęcie, które zrobiłeś wcześniej. Jeśli miałbyś zwiększyć ISO do 800, musiałbyś ponownie podwoić swój ostatni czas otwarcia migawki z 1/250 do 1/500.

Jak widać, zwiększenie ISO z 200 do 800 pozwoli ci strzelać przy wyższych prędkościach migawki, a w tym przykładzie zwiększyć ją z 1/125th of a second do 1/500th of a second, co jest dużą prędkością, aby zamrozić ruch. Jednak zwiększenie ISO wiąże się z kosztami – im wyższe ISO, tym więcej szumu lub ziarna zostanie dodane do obrazu.

Podstawowo, w ten sposób Trzej Królowie pracują razem, aby stworzyć ekspozycję. Gorąco polecam ćwiczenie z aparatem więcej, aby zobaczyć efekty zmiany przysłony, czasu otwarcia migawki i ISO.

2) Jaki Tryb Aparatu Powinienem Używać?

Jak wskazałem w moim artykule „Zrozumienie Trybów Aparatów Cyfrowych”, polecam użycie trybu „Priorytet Przysłony” dla początkujących (chociaż każdy inny tryb działa równie dobrze, tak długo jak wiesz co robisz). W tym trybie ustawiasz przysłonę obiektywu, podczas gdy aparat automatycznie zgaduje, jaki powinien być właściwy czas otwarcia migawki. W ten sposób możesz kontrolować głębię ostrości na swoich zdjęciach poprzez zmianę przysłony (głębia ostrości zależy również od innych czynników, takich jak odległość aparatu od obiektu i ogniskowa). Nie ma absolutnie nic złego w używaniu trybów „Auto” lub „Program”, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że większość nowoczesnych lustrzanek cyfrowych daje fotografowi całkiem dobrą kontrolę, pozwalając na zmianę czasu otwarcia migawki i przysłony w tych trybach. Ale większość ludzi staje się leniwa i kończy się na używaniu trybów Auto/Program bez zrozumienia, co dzieje się wewnątrz aparatu, więc gorąco polecam nauczyć się fotografować we wszystkich trybach aparatu.

3) What ISO Should I Set My Camera To?

Jeśli twój aparat jest wyposażony w funkcję „Auto ISO” (znaną jako „ISO Sensitivity Auto Control” w aparatach Nikon), powinieneś ją włączyć, aby aparat automatycznie zgadywał, jakie powinno być właściwe ISO w różnych warunkach oświetleniowych. Automatyczna czułość ISO jest bezproblemowa i doskonale sprawdza się w większości warunków oświetleniowych! Ustaw „Minimalną czułość ISO/ISO” na 100 w aparatach Canon i 200 w najnowszych aparatach Nikon, a następnie ustaw „Maksymalną czułość ISO/Maksymalną czułość” na 800 lub 1600 (w zależności od tego, jak dużo szumów uważasz za dopuszczalne). Ustaw „Minimalny czas otwarcia migawki” na 1/100 sekundy, jeśli masz krótki obiektyw poniżej 100mm i na wyższą liczbę, jeśli masz długi obiektyw. Zasadniczo, aparat będzie obserwował prędkość migawki i jeśli spadnie ona poniżej „Minimalnej prędkości migawki”, automatycznie zwiększy ISO do wyższej wartości, aby spróbować utrzymać prędkość migawki powyżej tego ustawienia. Ogólną zasadą jest ustawienie czasu otwarcia migawki na największą ogniskową obiektywu. Na przykład, jeśli posiadasz obiektyw zmiennoogniskowy Nikon 70-300mm f/4,5-5,6, ustaw minimalny czas otwarcia migawki na 1/300 sekundy. Dlaczego? Ponieważ wraz ze wzrostem ogniskowej obiektywu rosną szanse na wystąpienie drgań aparatu, które sprawią, że zdjęcia będą rozmazane. Jednak ta zasada nie zawsze się sprawdza, ponieważ istnieją inne czynniki, które odgrywają rolę w tym, czy wystąpią drgania aparatu, czy też nie. Trzęsące się ręce i niewłaściwe trzymanie aparatu mogą powodować dodatkowe drgania, natomiast obiektyw wyposażony w funkcję redukcji drgań (znaną również jako stabilizacja obrazu) może przyczynić się do zmniejszenia drgań aparatu. Tak czy inaczej, baw się z opcją „Minimalna szybkość migawki” i spróbuj zmienić numery i zobacz, co działa dla ciebie.

Jeśli nie masz opcji „Auto ISO” w swoim aparacie, to zacznij od najniższego ISO i zobacz, jakie prędkości migawki dostajesz. Kontynuuj zwiększanie ISO, aż dojdziesz do akceptowalnego czasu otwarcia migawki.

4) Kompensacja ekspozycji

Inną wspaniałą cechą wszystkich nowoczesnych DSLR, jest możliwość kontrolowania ekspozycji za pomocą funkcji „kompensacji ekspozycji”. Z wyjątkiem trybu manualnego, kompensacja ekspozycji działa świetnie dla wszystkich trybów aparatu. Niezależnie od tego, czy fotografujesz w trybach Priorytet Przysłony, Priorytet Migawki czy Auto/Program, wybieranie kompensacji ekspozycji w górę lub w dół (od plusa do minusa) pozwoli Ci regulować ekspozycję i unieważnić ustawienia aparatu. Jeśli zauważysz, że twój obraz (lub jego część) jest niedoświetlony lub prześwietlony, możesz użyć kompensacji ekspozycji, aby dostosować ekspozycję bez ręcznej zmiany przysłony lub czasu otwarcia migawki.

5) Should I Use Flash or Increase ISO?

To naprawdę zależy od tego, co robisz zdjęcie. Czasami nie jest możliwe użycie wbudowanej lampy błyskowej aparatu w warunkach słabego oświetlenia. Na przykład, jeśli fotografowany obiekt stoi daleko, może się okazać, że nie można go dosięgnąć za pomocą lampy błyskowej. W takim przypadku jedynym rozwiązaniem jest albo zbliżenie się do obiektu, albo całkowite wyłączenie lampy błyskowej i zastosowanie wyższej czułości ISO. Oczywiście w przypadku fotografii krajobrazu lub architektury należy zawsze wyłączyć lampę błyskową, ponieważ nie będzie ona w stanie rozjaśnić całej sceny. Tak więc w sytuacji słabego oświetlenia jedynymi dwoma opcjami są albo zwiększenie ISO, aby można było fotografować z ręki, albo ustawienie aparatu na najniższe ISO i użycie statywu.

6) Co to są „pełne stopnie”?

Czy kiedykolwiek słyszałeś o terminie „pełny stop” w fotografii? Każdy z przyrostów między numerami ISO jest nazywany „pełnym stopem” w fotografii. Na przykład, między ISO 100 a ISO 200 jest jeden pełny stop, podczas gdy między ISO 100 a ISO 400 są dwa pełne stopnie. Ile stopni jest pomiędzy ISO 100 a ISO 1600? Tak jest, cztery pełne stopnie światła. Dlaczego powinieneś wiedzieć o stopniach? Ponieważ możesz spotkać się z tym pojęciem w literaturze fotograficznej lub fotografowie mogą wspominać o stoperach i czasami trudno jest zrozumieć, co to naprawdę oznacza. Ale termin „pełny stop” nie odnosi się tylko do ISO – ta sama koncepcja dotyczy czasu otwarcia migawki i przysłony. Łatwo jest zapamiętać pełne stopnie pomiędzy czasami otwarcia migawki, ponieważ po prostu zaczynamy od jednego i dzielimy liczbę przez dwa: 1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, itd. Oczywiście liczby te są zaokrąglone (zaczynając od 1/15, a powinno być 1/16), aby ułatwić fotografowanie. Trudniej jest zapamiętać stopnie w przysłonach, ponieważ liczby te są inaczej obliczane: f/1, f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, itd. Aby przeczytać więcej o stopniach, zapoznaj się z naszym szczegółowym artykułem Exposure Stops.

7) Konkretne przykłady i scenariusze przypadków

Przejrzyjmy teraz, co możesz zrobić w swoim aparacie, aby prawidłowo naświetlić obraz w różnych warunkach oświetleniowych.

1. 1. Co powinienem zrobić w sytuacjach słabego oświetlenia? Użyj trybu priorytetu przysłony, ustaw przysłonę na najniższą możliwą wartość. Uważaj, jeśli masz szybki obiektyw, taki jak Nikon 50mm f/1.4, ponieważ ustawienie przysłony na najniższą wartość (f/1.4) sprawi, że głębia ostrości będzie bardzo płytka. Ustaw „Auto ISO” na „On” (jeśli posiadasz) i upewnij się, że maksymalne ISO i minimalny czas otwarcia migawki są zdefiniowane, jak pokazano w punkcie 3. Jeśli po zwiększeniu czułości ISO nadal uzyskujemy krótkie czasy otwarcia migawki (co oznacza, że znajdujemy się w bardzo ciemnym otoczeniu), jedyną opcją jest użycie statywu lub lampy błyskowej. Jeśli masz poruszające się obiekty, które muszą być „zamrożone”, będziesz musiał użyć lampy błyskowej.
   2. Co muszę zrobić, aby zamrozić akcję? Po pierwsze, potrzebna jest duża ilość światła. Zamrożenie akcji w świetle dziennym jest łatwe, natomiast w warunkach słabego oświetlenia jest to niezwykle trudne. Zakładając, że masz dużo światła, upewnij się, że przysłona jest ustawiona na najniższą wartość (ponownie, uważaj na głębię ostrości), następnie ustaw „Auto ISO” na „On” (jeśli masz taką opcję) i ustaw minimalny czas otwarcia migawki na naprawdę wysoką wartość, taką jak 1/500 lub 1/1000 sekundy. Dla moich zdjęć ptaków, staram się utrzymywać prędkości migawki na poziomie 1/1000 sekundy i szybciej:

1. Jakie ustawienia muszę zmienić, aby stworzyć efekt rozmycia ruchu? Wyłącz funkcję Auto ISO i ustaw ISO na najniższą wartość. Jeśli czas otwarcia migawki jest zbyt szybki i nadal nie można uzyskać efektu rozmycia ruchu, zwiększ wartość przysłony do wyższej liczby, aż czas otwarcia migawki spadnie do niskiej liczby poniżej 1/100-1/50 sekundy.
2. Co mam zrobić, jeśli nie mogę uzyskać prawidłowej ekspozycji? Obraz jest albo zbyt ciemny, albo zbyt jasny. Upewnij się, że nie fotografujesz w trybie ręcznym. Ustaw miernik aparatu na „Oceniający” (Canon) lub „Matrycowy” (Nikon). Jeśli jest on już ustawiony, a nadal uzyskujesz nieprawidłową ekspozycję, oznacza to, że prawdopodobnie robisz zdjęcie, na którym występuje duży kontrast pomiędzy wieloma obiektami (np. jasne niebo i ciemne góry lub słońce w kadrze) – cokolwiek próbujesz sfotografować, wprowadza w błąd miernik w aparacie. Jeśli nadal chcesz zrobić zdjęcie, ustaw miernik w aparacie na „Spot” i spróbuj skierować punkt ostrości na obszar, który nie jest zbyt jasny lub zbyt ciemny. W ten sposób uzyskasz „słodki środek”.
3. Jak mogę odizolować mój obiekt od tła i sprawić, by tło (bokeh) wyglądało miękko i gładko? Stań bliżej obiektu i użyj najmniejszego otworu przysłony w swoim obiektywie. Niektóre obiektywy potrafią oddać tło znacznie lepiej i płynniej niż inne. Jeśli nie podoba Ci się bokeh, rozważ zakup dobrego obiektywu portretowego, takiego jak Nikon 50 mm f/1,4 lub Nikon 85 mm f/1,4, który jest uważany za jeden z najlepszych obiektywów, jeśli chodzi o bokeh.
4. Jak mogę zmniejszyć ilość szumów/ziarnistości na moich zdjęciach? Wyłącz funkcję „Automatyczne ISO” i ustaw podstawową wartość ISO aparatu (ISO 100 w aparatach Canon i ISO 200 w aparatach Nikon).