W przeciwieństwie do niektórych popularnych błędnych przekonań, nietoperze nie są „latającymi szczurami”. W rzeczywistości nietoperze nie należą nawet do rzędu gryzoni i są raczej chiropteranami. W skali globalnej rząd Chiroptera, z łaciny oznaczający „skrzydło dłoni”, składa się obecnie z 18 rodzin, około 174 rodzajów i ponad 900 gatunków. Chiropterans są podzielone na dwie główne grupy, zwane podrzędy: Megachiroptera, który posiada Starego Świata nietoperzy owocowych, czasami nazywane „latające lisy”, i Microchiroptera, który zasadniczo zawiera wszystkie nietoperze, które nie są nietoperze owocowe. Istnieje około 164 gatunków nietoperzy owocożernych, zgrupowanych w 41 rodzajach w jednej rodzinie, Pteropodidae. Microchiroptera jest większy z podrzędu, składający się z pozostałych 17 rodzin, 133 rodzajów i gdzieś w regionie 743 gatunków. Spośród Microchiroptera, najbardziej zróżnicowaną rodziną jest prawdopodobnie Phyllostomidae, czyli nietoperze liściożerne z Nowego Świata, licząca 49 rodzajów, podczas gdy największą rodziną jest Vespertilionidae (nietoperze wieczorne), z imponującą liczbą 308 gatunków podzielonych na 34 rodzaje.

Taksonomia nietoperzy jest daleka od powszechnej zgody i istnieje kilka różnych proponowanych taksonomii. W ostatnich latach rozwój technik sekwencjonowania molekularnego pozwolił na uzyskanie jaśniejszego obrazu tego, jak różne gatunki nietoperzy są ze sobą spokrewnione, ale jest jeszcze wiele do zrobienia. Na potrzeby tego artykułu zdecydowałem się na zastosowanie schematu przedstawionego przez Davida Macdonalda w jego wydanej w 2001 roku nowelizacji The New Encyclopedia of Mammals.

Do późnych lat 60. i wczesnych 70. ubiegłego wieku większość kladystów nietoperzy uważała, że nietoperze tworzą monofiletyczną grupę (tzn. są dla siebie najbliższymi krewnymi), a pomysł ten oznaczał, że latanie z napędem wyewoluowało u ssaków tylko raz. Badania mózgów nietoperzy owocożernych przeprowadzone w połowie lat 80. przez Johna Pettigrew z University of Queensland’s Neuroscience Lab sugerowały jednak, że mega- i microchiroptera wyewoluowały niezależnie od siebie z dwóch oddzielnych grup nielatających ssaków – pomysł ten jest często określany jako hipoteza diphyly.

Pettigrew odkrył, że megabaty miały bardzo zaawansowane ścieżki neuronowe między oczami a mózgiem, bardziej zbliżone do tych, które można zaobserwować u naczelnych. Jeśli Pettigrew ma rację i nietoperze są naprawdę difiletyczne (tzn. nie tworzą jednej grupy, która wyewoluowała od wspólnego przodka), to lot musiał wyewoluować dwukrotnie; raz u megachrioptera (megabatów), a potem ponownie u microchiroptera (mikrobatów). Tak atrakcyjna jak hipoteza Pettigrew, oparta wyłącznie na dostępnych dowodach, jest wspierana przez zaledwie kilka badań (w tym jedno dotyczące układu nerwowego i drugie dotyczące morfologii penisa), podczas gdy co najmniej 30 badań wspiera ideę, że są one grupą monofiletyczną. Tak więc, choć nadal nie ma zgody co do debaty na temat monofiletyczności/dipifiletyczności, konsensus jest taki, że nietoperze tworzą jedną grupę, która wyewoluowała od jednego, nielatającego, wspólnego przodka.

W Wielkiej Brytanii żyje 16 gatunków nietoperzy, a w książce „A Field Guide to British Bats” Frank Greenaway i Adam Hutson wymieniają siedem gatunków, które są włóczęgami. Zaledwie 12 lat temu na liście brytyjskiej fauny nietoperzy znajdował się siedemnasty gatunek: nocek łydkowłosy (Myotis myotis). W wyniku dwuletnich spisów nietoperzy nie udało się znaleźć ani jednego osobnika i w styczniu 1990 roku ten charyzmatyczny mały nietoperz stał się pierwszym ssakiem uznanym za wymarły w Wielkiej Brytanii od czasu zastrzelenia ostatniego wilka w 1745 roku. Pojawił się jednak promyk nadziei, gdy zimą 2002 roku w pobliżu Chichester w West Sussex znaleziono hibernującego młodego nietoperza z rodziny mysikrólikowatych. Samo to znalezisko nie wystarczy, by przywrócić ten gatunek na naszą listę wymarłej fauny, zwłaszcza że liczne próby odnalezienia osobnika w ciągu kolejnego lata spełzły na niczym, ale stanowi promyk nadziei dla osób zajmujących się ochroną nietoperzy w Wielkiej Brytanii.

Następujący przykład śledzi podstawową hierarchię taksonomiczną podkowca małego (Rhinolophus hipposideros) i ma na celu zilustrowanie umiejscowienia nietoperzy wśród innych zwierząt. Więcej informacji i opis tego, jak klasyfikujemy żywe organizmy, można znaleźć w moim artykule Taxonomy.

Kingdom: Animalia (Zwierzęta)
Phylum: Chordata (Posiadają podstawowy „kręgosłup”)
Class: Mammalia* (Ssaki)
Order: Chiroptera (Bats)
Sub-Order: Microchiroptera (Micro-bats)
Family: Rhinolophidae (podkowce i nietoperze liściożerne Starego Świata)
Genus: Rhinolophus
Species: hipposideros

* Dla tych bardziej taksonomicznie myślących z was, niektóre autorytety dalej dzielą Mammalia, umieszczając nietoperze w infraklasie Eutheria i kohorcie Unguiculata. Dokładne znaczenie tych dodatkowych grup wykracza poza zakres tego artykułu, ale wystarczy powiedzieć, że jest to bardziej wszechstronny sposób grupowania niektórych ssaków.