Devanāgarī (देवनागरी, IPA: ) to skrypt abugida używany do pisania kilku języków indyjskich, w tym sanskrytu, hindi, marathi, Sindhi, Bihari, Bhili, Marwari, Konkani, Bhojpuri, Pahari (Garhwali i Kumaoni), Santhali Language; języki z Nepalu, takie jak Nepali, Nepal Bhasa, Tharu i czasami kaszmirski i romski. Jest on zapisywany i czytany od lewej do prawej.

Devanāgarī abugida
Typ:	Abugida
Języki:	Kilka języków północnoindyjskich, w tym sanskryt, Bangla, hindi, marathi, Sindhi, Bihari, Bhili, Konkani, Bhojpuri, Nepal Bhasa i Nepali z Nepalu oraz czasami kaszmirski i romani
Czas:	~1200 C.E. do współczesności
Podstawowe systemy pisma:	Proto-Sinaitic Phoenician Aramaic Brāhmī Gupta script Siddham Devanāgarī abugida
Dzieciowe systemy pisma:	Gujarati
Siostrzane systemy pisma:	Eastern Nagari
Kod ISO 15924:	Deva
Rękopis Rigveda w Devanāgarī (początek XIX wieku)
Uwaga: Ta strona może zawierać symbole fonetyczne IPA w Unicode.

Tłumaczenie użyte w tym artykule jest zgodne z naukowymi konwencjami IAST i popularnymi ITRANS.

Origins

Devanāgarī wyłonił się około 1200 C.E. z pisma Siddham, stopniowo zastępując wcześniejsze, blisko spokrewnione pismo Sharada (które pozostało w równoległym użyciu w Kaszmirze). Oba są bezpośrednimi potomkami skryptu Gupta, ostatecznie wywodzącego się ze skryptu Brāhmī, poświadczonego od trzeciego wieku p.n.e.; Nāgarī pojawił się około ósmego wieku jako wschodni wariant skryptu Gupta, współczesny Sharada, jego zachodniemu wariantowi. Potomkowie Brahmi tworzą rodzinę Brahmic, włączając w to alfabety używane dla wielu innych południowych i południowo-wschodnich języków azjatyckich.

Etymologia

Sanskryt nāgarī jest żeński od nāgara „miejski(e),” przymiotnikowa pochodna vrddhi od nagara „miasto”; żeńska forma jest używana z powodu jej oryginalnego zastosowania do zakwalifikowania żeńskiego rzeczownika lipi „pismo” („miejskie(e) pismo,” tj. pismo kulturalnych). Istniało kilka odmian w użyciu, z których jedna była wyróżniona przez dodanie deva „bóstwo”, aby utworzyć związek tatpurusha oznaczający „miejski(e) bóstw (= bogów)”, tj. Jednakże, powszechne użycie „Devanāgarī” jest stosunkowo niedawnym zjawiskiem; dobrze w dwudziestym wieku, a nawet dzisiaj, po prostu Nāgarī było również w użyciu dla tego samego skryptu. Szybkie rozprzestrzenianie się użycia Devanāgarī wydaje się być również związane z prawie wyłącznym użyciem tego skryptu w czasach kolonialnych do publikowania prac w sanskrycie, mimo że tradycyjnie prawie wszystkie rodzime skrypty były w rzeczywistości używane dla tego języka. Doprowadziło to do ustanowienia tak bliskiego związku między skryptem a sanskrytem, że jest on, błędnie, powszechnie uważany za „skrypt sanskrytu” dzisiaj.

Zasady

System pisma Devanāgarī można nazwać abugidą, jako że każda spółgłoska ma nieodłączną samogłoskę (a), która może być zmieniona za pomocą różnych znaków samogłoskowych. Devanāgarī jest pisany od lewej do prawej. Uważa się, że górna linia łącząca znaki reprezentuje linię strony, a znaki historycznie były pisane pod linią. W sanskrycie, słowa były pierwotnie pisane razem bez spacji, tak że górna linia była nieprzerwana, chociaż były pewne wyjątki od tej reguły. Przerwy w górnej linii oznaczają przede wszystkim grupy oddechowe. We współczesnych językach używane są przerwy między wyrazami.

Devanāgarī ma 12 svara (czyste dźwięki, czyli samogłoski) i 34 vyañjana (dźwięki ozdobne, spółgłoski). Akṣara jest utworzona przez kombinację jednej (lub żadnej) vyañjany i jednej lub więcej svara, i reprezentuje jednostkę fonetyczną shabda (wypowiedź). Akṣara jest zapisywana przez zastosowanie standardowych modyfikatorów diakrytycznych do vyañjany odpowiadającej svara. Akṣara jest zazwyczaj bardziej podstawowa i przewidywalna niż sylaba w języku angielskim. Na przykład, angielskie 'kot’ (uważane za posiadające tylko jedną sylabę w języku angielskim) jest zapisane jako dwie akṣary, 'ka’ i 'ta’.

Śwary i vyañjany są uporządkowane i pogrupowane logicznie do studiowania lub recytowania. Tak więc po czystych dźwiękach, 'a’, 'i’, 'u’ i ich wydłużonych wersjach (’ā’, 'ī’, 'ū’) następują połączone (’e’, 'ai’, 'o’, 'au’), nosowe (’ṃ’) i przydechowe (’ḥ’) formy. Same vyañjany pogrupowane są w sześć grup (rzędów) po pięć (kolumn). Pierwsze pięć rzędów rozwija się jako welarowe, podniebienne, retrofleksyjne, zębowe i wargowe, odpowiadające używaniu lub dotykaniu języka do coraz bardziej zewnętrznych części jamy ustnej podczas wydawania dźwięku. Dodatkowe vyañjany są technicznie sonorantami, sybilantami, lub szeroko używanymi formami sprzężonymi. Dla każdego rzędu lub grupy, kolumny logicznie postępują w kierunku bardziej miękkich dźwięków, sparowanych z formami przydechowymi, kończąc na formie nosowej dla tej grupy.

Większość spółgłosek może być połączona z jedną lub dwiema innymi spółgłoskami tak, że nieodłączna samogłoska jest stłumiona. Powstała w ten sposób forma łączna nazywana jest ligaturą. Wiele ligatur pojawia się po prostu jako dwie pojedyncze spółgłoski połączone razem, i tak są formą ligatury. Niektóre ligatury są bardziej skomplikowane i nie tak łatwo je rozpoznać jako zawierające poszczególne spółgłoski.

Podczas czytania sanskrytu napisanego w Devanāgarī, wymowa jest całkowicie jednoznaczna. Podobnie, każde słowo w sanskrycie jest uważane za zapisane tylko w jeden sposób (pomijając współczesne odmiany pisma w przedstawianiu form sprzężonych). Jednakże, w przypadku języków współczesnych, poczyniono pewne konwencje (np. skracanie formy samogłoskowej ostatniej spółgłoski podczas mówienia, nawet jeśli nadal jest ona zapisywana w pełnej formie). Istnieją również pewne nowoczesne konwencje pisania angielskich słów w Devanāgarī.

Niektóre sanskryckie teksty i mantry są zazwyczaj pisane z dodatkowymi znakami diakrytycznymi powyżej i poniżej akṣara, aby oznaczyć wysokość i tempo, aby zapewnić całkowicie dokładną reprodukcję dźwięku.

Symbole Devanāgarī

Wszystkie samogłoski w Devanāgarī są dołączone do górnej lub dolnej części spółgłoski lub do znaku samogłoski <aa> dołączonego po prawej stronie spółgłoski, z wyjątkiem znaku samogłoski <i>, który jest dołączony po lewej stronie. W tabeli samogłosek Devanāgarī poniżej, kolumna „Litera” zawiera symbol używany, gdy samogłoska występuje bez spółgłoski, kolumna „Znak samogłoski z <p>” zawiera symbol używany, gdy samogłoska jest dołączona do spółgłoski, pokazany z literą <p> jako przykład, kolumna „nazwa Unicode” zawiera nazwę podaną w specyfikacji Unicode dla samogłoski, a kolumna „IPA” zawiera znak(-i) Międzynarodowego Alfabetu Fonetycznego odpowiadające wymowie znaku Devanāgarī.

.

.

.

.

.

.

• Wyświetlone są wymowy każdego znaku w sanskrycie i trzech reprezentatywnych językach nowoindoaryjskich.Aryjskie języki: Zachodnim Hindi, Bhojpuri i Marathi.
• Krótka otwarta-średnia przednia niezaokrąglona samogłoska (/ɛ/: jak e w get), nie posiada żadnego symbolu ani znaku diakrytycznego w niektórych użyciach skryptu Devanāgarī. W kilku dialektach hindi samogłoska ta jest wyrażana jako allofoniczny wariant schwa, gdy występuje przed dźwiękami takimi jak ha; np, रहना jest wymawiana jako /rɛhnä:/ zamiast jako /rəhənä:/.
• Krótka otwarta-średnio tylna zaokrąglona samogłoska (/ɔ/) nie jest tradycyjnie reprezentowana w Devanāgarī, ale nowy symbol został wymyślony dla niego w celu uwzględnienia wymowy angielskich słów pożyczkowych: ऑ, np. पॉ.

Konsononanty

Tabela poniżej pokazuje tradycyjną sanskrycką matrycę podstawowych znaków spółgłoskowych, wraz z IAST i IPA. Podczas gdy ten zestaw dźwięków pozostał taki sam w przeważającej części, zmiany lub alternatywne wymowy są zawarte w polach, gdzie mają zastosowanie, z wymową sanskrycką na górze. Po wszystkich znakach spółgłoskowych następuje z natury neutralna samogłoska schwa.

.

.

Na końcu tradycyjnej tabeli alfabetów, dwa zgrupowane znaki są również dodawane, które są pokazane w tabeli poniżej. Nad nimi znajduje się również inny znak, używany w sanskrycie wedyjskim, marathi i radżasthani.

.

Nie sformułowano żadnych nowych kształtów poza tym z zestawu sanskryckiego. Wewnętrzne zmiany i zagraniczne zapożyczenia (tj. perskie) były traktowane przez użycie znaków diakrytycznych na istniejących znakach, najbardziej płodnym znakiem diakrytycznym była bazowa nukta lub bindu („kropka”). Zakwaterowanie było takie, że kropka pod literą reprezentującą najbliższy przybliżony dźwięk. Nie są one uwzględnione w tradycyjnym notowaniu. Zauważ, że zarówno ऋ jak i ड़ używają ṛ w IAST.

.

Implozje w Sindhi są zmieszczone z podkreśleniem.

.

.

Ligatury

Konsonansowe klastry dwóch lub więcej fonemów są realizowane przez łączenie aksharas w ligatury. Zazwyczaj, poprzedzająca akshara traci swój pionowy skok i jest w bezpośrednim kontakcie z następującą po niej. W przypadku aksharas, które nie mają pionowych kresek w swojej niezależnej formie, następujące akshary są zazwyczaj umieszczane pod poprzedzającą. W niektórych przypadkach, ligatury przybierają formy niełatwo rozpoznawalne jako złożone z poszczególnych aksharas (np. <jñ>). Gromady spółgłoskowe z udziałem <r> są traktowane jako przypadek szczególny: poprzedzająca <r-> jest realizowana jako skierowany w prawo haczyk nad następującą aksharą, a następująca <-r> pojawia się jako ukośny skok dołączony do pionowego skoku poprzedzającej akshary. Podobnie dla zbitki /XYZa/, zarówno X jak i Y byłyby „przepołowione”. Istnieje wiele wariantów dla tego zapisu zbitki spółgłoskowej w skrypcie Devanāgarī. Najbardziej powszechny system jest pokazany poniżej dla tradycyjnej tabeli. Tutaj drugą samogłoską jest n, po którym następuje /ə/.

Będziesz w stanie zobaczyć ligatury tylko wtedy, gdy twój system ma zainstalowaną czcionkę Unicode, która zawiera wymagane glify ligatur (np. jedną z czcionek TDIL, zobacz „linki zewnętrzne” poniżej).

List of „compound consonants” from Monier-.Williams’ 1846 Elementary Grammar

Diacritics

• अं (zwana anusvāra), wymawiane jako /ⁿ/ (IAST: ṃ) służy do nasalizacji samogłoski w sylabie, słowno-końcowego allofonu /m/ i /n/. Znak diakrytyczny ँ (zwany chandrabindu/anunāsika) jest używany w niektórych shakhas zamiast anusvāra w pewnych kontekstach fonetycznych.

• अः (zwany visarga), wymawiany jako /əh/ (IAST: ḥ) jest słowno-końcowym allofonem /s/ i /r/.

• Jeśli samotna spółgłoska musi być zapisana bez następującej po niej samogłoski, otrzymuje znak diakrytyczny halanta/virāma poniżej (प्).

• avagraha ऽ jest używana w zachodnich wydaniach do zaznaczania elizji początkowego /a/ w sandhi.

Znaki akcentu

Akcent wysokościowy w sanskrycie wedyjskim jest zapisywany za pomocą różnych symboli w zależności od shakha. W Rigvedzie, anudatta jest zapisywana z kreską poniżej linii (॒), svarita z kreską powyżej linii (॑), podczas gdy udatta jest nieoznaczona.

Liczebniki

.

Transliteracja

Istnieje kilka metod transliteracji z Devanāgarī na skrypty rzymskie. Najpowszechniej stosowaną metodą transliteracji jest IAST. Jednakże, istnieją inne opcje transliteracji.

Następujące są główne metody transliteracji dla Devanāgarī:

ISO 15919

Standardowa konwencja transliteracji została skodyfikowana w normie ISO 15919 z 2001 roku. Używa ona znaków diakrytycznych do odwzorowania znacznie większego zestawu brahmickich graphemów na skrypt łaciński. Zobacz również Transliteracja skryptów indyjskich: jak używać ISO 15919. Część specyficzna dla Devanagari- jest prawie identyczna z akademickim standardem dla sanskrytu, IAST.

IAST

Międzynarodowy Alfabet Transliteracji Sanskrytu (IAST) jest akademickim standardem dla romanizacji sanskrytu. IAST jest de-facto standardem używanym w publikacjach drukowanych, takich jak książki i czasopisma, a wraz z szerszą dostępnością czcionek Unicode, jest również coraz częściej używany w tekstach elektronicznych. Jest on oparty na standardzie ustanowionym przez Kongres Orientalistów w Atenach w 1912 roku.

Romanizacja Biblioteki Narodowej w Kalkucie, przeznaczona dla romanizacji wszystkich skryptów indyjskich, jest rozszerzeniem IAST.

Harvard-Kyoto

W porównaniu do IAST, Harvard-Kyoto wygląda znacznie prościej. Nie zawiera on wszystkich znaków diakrytycznych, które zawiera IAST. To sprawia, że pisanie w Harvard-Kyoto jest o wiele łatwiejsze niż w IAST. Harvard-Kyoto używa wielkich liter, które mogą być trudne do odczytania w środku słów.

ITRANS

ITRANS jest bezstratnym schematem transliteracji Devanāgarī na ASCII, który jest szeroko używany na Usenecie. Jest to rozszerzenie schematu Harvard-Kyoto. W ITRANS, słowo Devanāgarī jest zapisywane jako „devanaagarii”. ITRANS jest związany z aplikacją o tej samej nazwie, która umożliwia składanie tekstów w skryptach indyjskich. Użytkownik wprowadza rzymskie litery, a preprocesor ITRANS wyświetla rzymskie litery do Devanāgarī (lub innych języków indyjskich).

ALA-LC Romanizacja

ALA-LC Romanizacja jest schematem transliteracji zatwierdzonym przez Bibliotekę Kongresu i American Library Association, i szeroko stosowanym w północnoamerykańskich bibliotekach. Tabele transliteracji są oparte na językach, więc istnieje tabela dla Hindi, jedna dla Sanskrytu i Prakritu, itd.

Kodowanie

ISCII

ISCII jest 8-bitowym kodowaniem o stałej długości. Dolne 128 punktów kodowych to zwykłe ASCII, górne 128 punktów kodowych to ISCII-specific.

Został zaprojektowany do reprezentowania nie tylko Devanāgarī, ale także różnych innych skryptów indyjskich, jak również skryptu opartego na łacinie ze znakami diakrytycznymi używanymi do transliteracji skryptów indyjskich.

ISCII został w dużej mierze zastąpiony przez Unicode, który jednak starał się zachować układ ISCII dla swoich bloków języka indyjskiego.

Devanāgarī w Unicode

Zakres Unicode dla Devanāgarī to U+0900 …. U+097F.Szare bloki oznaczają znaki, które są niezdefiniowane.

Układy klawiatury Devanāgarī

Układy klawiatury Devanāgarī i Devanāgarī-QWERTY dla Mac OS X

System operacyjny Mac OS X obsługuje wygodną edycję skryptu Devanāgarī poprzez wstawianie odpowiednich znaków Unicode w dwóch różnych układach klawiatury. Aby wprowadzić tekst Devanāgarī, należy przejść do System Preferences → International → Input Menu i włączyć układ klawiatury, który ma być użyty. Następnie można zobaczyć układ klawiatury w Instrukcji obsługi zestawu do nauki języka indyjskiego w Apple Docs.

INSCRIPT / KDE Linux

To jest układ klawiatury Indii dla Linuksa (wariant 'deva’)

Typewriter

Standardowy układ klawiatury maszyny do pisania używany w Indiach

.

Phonetic

Układ klawiatury fonetycznej Bolnagri dla systemu Linux

Zobacz stronę domową Bolnagri

Oprogramowanie

• Apple Type Services for Unicode Imaging -. Macintosh
• Graphite – open source (SIL)
• HindiWriter – The Phonetic Hindi Writer with AutoWord lookup and Spellcheck for MS Word and OpenOffice.org dla Windows.
• Pango – open source (GNOME)
• Uniscribe – Windows
• WorldScript – Macintosh, zastąpiony przez Apple Type Services for Unicode Imaging, wspomnianą powyżej
• Baraha – Devanāgarī Input using English Keyboard

Notes

• Masica, Colin. The Indo-Aryan Languages. Cambridge University Press, 1991. ISBN 0521299446
• Shukla, Shaligram. An encyclopedia of the world’s major languages, past and present. New England Publishing Associates, 2001. ISBN 978-0824209704
• Snell, Rupert. Teach Yourself Beginner’s Hindi Script. Hodder & Stoughton, 2000. ISBN 978-0071419840
• Southworth, Franklin C. An encyclopedia of the world’s major languages, past and present. New England Publishing Associates, 2001. ISBN 978-0824209704
• Wikner, Charles. A Practical Sanskrit Introductory. 1996. (Wersja online) Retrieved July 9, 2020.

All links retrieved October 25, 2017.

• Omniglot.com – Devanagari Alphabets
• AncientScripts.com – Devanagari Intro
• Unicode Chart for Devanāgarī
• Resources for viewing and editing Devanāgarī
• Unicode support for Web browsers

.